top of page

MANIFESTAZIONI DI CRUDELTÀ E DI CLEMENZA DEL GIOVANE POMPEO (Plutarco, Vita di Pompeo: 10)

  • Immagine del redattore: Adriano Torricelli
    Adriano Torricelli
  • 13 nov
  • Tempo di lettura: 10 min

Aggiornamento: 14 nov

MANIFESTAZIONI DI CRUDELTÀ E DI CLEMENZA DEL GIOVANE POMPEO

(Plutarco, Vita di Pompeo: 10)

.

.

.

.

.

.

ree

.

.

Un breve bilancio plutarcheo della personalità del giovane Pompeo, astro nascente poco più che ventenne della politica romana dei suoi tempi, nonché amico e collaboratore del dittatore Silla.

Se alcuni episodi e alcune testimonianze (soprattutto di parte avversa, come Gaio Oppio…) sembrano stigmatizzarlo come uomo estremamente violento, cinico e crudele [Γάϊος δὲ Ὄππιος ὁ Καίσαρος ἑταῖρος ἀπανθρώπως φησὶ καὶ Κοΐντῳ Οὐαλλερίῳ χρήσασθαι τὸν Πομπήϊον. ἐπιστάμενον γὰρ ὡς ἔστι φιλολόγος ἀνὴρ καὶ φιλομαθὴς ἐν ὀλίγοις ὁ Οὐαλλέριος, ὡς ἤχθη πρὸς αὐτόν, ἐπισπασάμενον καὶ συμπεριπατήσαντα καὶ πυθόμενον ὧν ἔχρῃζε καὶ μαθόντα, προστάξαι τοῖς ὑπηρέταις εὐθὺς ἀνελεῖν ἀπαγαγόντας], altre invece lo sdoganano e ne mostrano la (pur relativa) mitezza nei confronti dei nemici [Πομπήϊος δὲ τοὺς μὲν ἐν δόξῃ μάλιστα τῶν Σύλλα πολεμίων καὶ φανερῶς ἁλισκομένους ἀναγκαίως ἐκόλαζε, τῶν δ᾽ ἄλλων ὅσους ἐξῆν περιεώρα λανθάνοντας, ἐνίους δὲ καὶ συνεξέπεμπε. τὴν δὲ Ἱμεραίων πόλιν ἐγνωκότος αὐτοῦ κολάζειν γενομένην μετὰ τῶν πολεμίων, Σθένις ὁ δημαγωγὸς αἰτησάμενος λόγον οὐκ ἔφη δίκαια ποιήσειν τὸν Πομπήϊον, ἐὰν τὸν αἴτιον ἀφεὶς ἀπολέσῃ τοὺς μηδὲν ἀδικοῦντας. ἐρομένου δὲ ἐκείνου τίνα λέγει τὸν αἴτιον, ἑαυτὸν ὁ Σθένις ἔφη, τοὺς μὲν φίλους πείσαντα τῶν πολιτῶν, τοὺς δ᾽ ἐχθροὺς βιασάμενον. [7] ἀγασθεὶς οὖν τὴν παρρησίαν καὶ τὸ φρόνημα τοῦ ἀνδρὸς ὁ Πομπήϊος ἀφῆκε τῆς αἰτίας πρῶτον ἐκεῖνον, εἶτα τοὺς ἄλλους ἅπαντας]…

.

Plutarco del resto non si sbilancia a favore dell’una o dell’altra posizione, consapevole forse che tutti i grandi personaggi storici, pur capaci di imprese notevolissime, rimangono pur sempre figure ambigue ed estremamente difficili da giudicare da un punto di vista morale.

.

.

Testo originale:

.

[1] ἐκ τούτου Σικελίαν ἠγγέλλετο Περπέννας αὑτῷ κρατύνεσθαι καὶ τοῖς περιοῦσιν ἔτι τῆς ἐναντίας στάσεως ὁρμητήριον παρέχειν τὴν νῆσον, αἰωρουμένου καὶ Κάρβωνος αὐτόθι ναυτικῷ καὶ Δομετίου Λιβύῃ προσπεπτωκότος, ἄλλων τε πολλῶν ἐπέκεινα μεγάλων ὠθουμένων φυγάδων, ὅσοι τὰς προγραφὰς ἔφθησαν ἀποδράντες. ἐπὶ τούτους Πομπήϊος ἀπεστάλη μετὰ πολλῆς δυνάμεως. [2] καὶ Περπέννας μὲν εὐθὺς αὐτῷ Σικελίας ἐξέστη, τὰς δὲ πόλεις ἀνελάμβανε τετρυχωμένας καὶ φιλανθρώπως πάσαις ἐχρῆτο πλὴν Μαμερτίνων τῶν ἐν Μεσσήνῃ, παραιτουμένων γὰρ αὐτοῦ τὸ βῆμα καὶ τὴν δικαιοδοσίαν ὡς νόμῳ παλαιῷ Ῥωμαίων ἀπειρημένα, ‘οὐ παύσεσθε,’ εἶπεν, ‘ ἡμῖν ὑπεζωσμένοις ξίφη νόμους ἀναγινώσκοντες;’ [3] ἔδοξε δὲ καὶ ταῖς Κάρβωνος οὐκ ἀνθρωπίνως ἐνυβρίσαι συμφοραῖς. εἰ γὰρ ἦν ἀναγκαῖον αὐτόν, ὥσπερ ἦν ἴσως, ἀνελεῖν, εὐθὺς ἔδει λαβόντα, καὶ τοῦ κελεύσαντος ἂν ἦν τὸ ἔργον. ὁ δὲ δέσμιον προαγαγὼν ἄνδρα Ῥωμαῖον τρὶς ὑπατεύσαντα καὶ πρὸ τοῦ βήματος στήσας καθεζόμενος αὐτὸς ἀνέκρινεν, ἀχθομένων καὶ βαρυνομένων τῶν παρόντων: εἶτα ἐκέλευσεν ἀπαγαγόντας ἀνελεῖν. [4] ἀπαχθέντα μέντοι φασὶν αὐτόν, ὡς εἶδεν ἑλκόμενον ἤδη τὸ ξίφος, δεῖσθαι τόπον αὑτῷ καὶ χρόνον βραχύν, ὡς ὑπὸ κοιλίας ἐνοχλουμένῳ, παρασχεῖν.

Γάϊος δὲ Ὄππιος ὁ Καίσαρος ἑταῖρος ἀπανθρώπως φησὶ καὶ Κοΐντῳ Οὐαλλερίῳ χρήσασθαι τὸν Πομπήϊον. ἐπιστάμενον γὰρ ὡς ἔστι φιλολόγος ἀνὴρ καὶ φιλομαθὴς ἐν ὀλίγοις ὁ Οὐαλλέριος, ὡς ἤχθη πρὸς αὐτόν, ἐπισπασάμενον καὶ συμπεριπατήσαντα καὶ πυθόμενον ὧν ἔχρῃζε καὶ μαθόντα, προστάξαι τοῖς ὑπηρέταις εὐθὺς ἀνελεῖν ἀπαγαγόντας.

[5] ἀλλ᾽ Ὀππίῳ μέν, ὅταν περὶ τῶν Καίσαρος πολεμίων ἢ φίλων διαλέγηται, σφόδρα δεῖ πιστεύειν μετὰ εὐλαβείας: Πομπήϊος δὲ τοὺς μὲν ἐν δόξῃ μάλιστα τῶν Σύλλα πολεμίων καὶ φανερῶς ἁλισκομένους ἀναγκαίως ἐκόλαζε, τῶν δ᾽ ἄλλων ὅσους ἐξῆν περιεώρα λανθάνοντας, ἐνίους δὲ καὶ συνεξέπεμπε. [6] τὴν δὲ Ἱμεραίων πόλιν ἐγνωκότος αὐτοῦ κολάζειν γενομένην μετὰ τῶν πολεμίων, Σθένις ὁ δημαγωγὸς αἰτησάμενος λόγον οὐκ ἔφη δίκαια ποιήσειν τὸν Πομπήϊον, ἐὰν τὸν αἴτιον ἀφεὶς ἀπολέσῃ τοὺς μηδὲν ἀδικοῦντας. ἐρομένου δὲ ἐκείνου τίνα λέγει τὸν αἴτιον, ἑαυτὸν ὁ Σθένις ἔφη, τοὺς μὲν φίλους πείσαντα τῶν πολιτῶν, τοὺς δ᾽ ἐχθροὺς βιασάμενον. [7] ἀγασθεὶς οὖν τὴν παρρησίαν καὶ τὸ φρόνημα τοῦ ἀνδρὸς ὁ Πομπήϊος ἀφῆκε τῆς αἰτίας πρῶτον ἐκεῖνον, εἶτα τοὺς ἄλλους ἅπαντας, ἀκούων δὲ τοὺς στρατιώτας ἐν ταῖς ὁδοιπορίαις ἀτακτεῖν, σφραγῖδα ταῖς μαχαίραις αὐτῶν ἐπέβαλεν, ἣν ὁ μὴ φυλάξας ἐκολάζετο.

-

.

.

Testo tradotto:

.

Fu portata più tardi la notizia che Perpenna aveva occupato la Sicilia e che offriva ricetto in quell’isola a quanti ancora restavano della fazione nemica. Ivi incrociava anche Carbone, con un’armata navale; e Domizio era passato in Africa ove accorrevano molti altri illustri fuggiaschi, tutti quelli che con la fuga erano riusciti a prevenire la minaccia delle proscrizioni. A fronteggiare i ribelli fu inviato Pompeo con un numeroso esercito; subito Perpenna gli abbandonò la Sicilia, ed egli ristorò quelle città oppresse, trattando con umanità tutte le popolazioni, ad eccezione dei Mamertini di Messina. Questi ricusavano tutti di assoggettarsi al suo tribunale e alla sua giurisdizione, adducendo a loro difesa il divieto di un’antica legge romana. “Non cesserete dunque mai – disse loro Pompeo – di allegare leggi a noi che abbiamo al fianco le spade?

Parve inoltre che egli infierisse in modo poco umano sulle sventure di Carbone. Poiché, se proprio era necessario, (come forse lo era), togliergli la vita, egli avrebbe dovuto farlo subito dopo la sua cattura, e la responsabilità dell’esecuzione sarebbe allora ricaduta su chi ne aveva dato il comando. Pompeo invece si fece portare innanzi incatenato un cittadino romano che ben tre volte era stato console, e dall’alto del suo tribunale pronunciò senza alzarsi la sentenza, mentre un fremito di disapprovazione e di sdegno si lavava dagli astanti. Comandò poi che fosse condotto a morte; e dicono che, vedendo già sguainata la spada, il condannato chiedesse che gli fosse concesso un luogo e un momento di tempo perché tormentato da dolori di ventre.

Caio Oppio, amico di Cesare, racconta che Pompeo si comportò con la stessa crudeltà anche verso Quinto Valerio. Sapendo infatti che Valerio era un letterato ed uno scienziato di fama, quando se lo vide condotto dinnanzi, lo trasse in disparte e passeggiò un po’ di tempo con lui, chiedendogli tutto ciò che gli interessava di sapere; poi, una volta soddisfatto, ordinò ai sottoposti di portarlo via e di ucciderlo subito. È vero che quando Oppio parla degli amici e dei nemici di Cesare, è bene andar cauti nel prestargli fede. In genere, era la necessità stessa delle cose che costringeva Pompeo a giustiziare i nemici più famosi di Silla, la cui cattura fosse stata clamorosa; gli altri, quando poteva, fingeva di ignorarli, ed alcuni giunse perfino ad aiutarli nella fuga.

Stabilì poi, di castigare la città di Imera, che aveva dato aiuto ai nemici; ma intervenne l’oratore Stene, che prese parola per dichiarare che Pompeo non avrebbe fatto cosa giusta se, lasciando impunito il colpevole, avesse condannato gli innocenti. Pompeo gli chiese a chi alludesse, quando parlava di colpevole, e Stene rispose che egli accusava se stesso, poiché era lui che aveva indotto i cittadini all’alleanza, spingendovi gli amici con la persuasione e i nemici con la forza. Apprezzando l’animo e la franchezza dell’oratore, Pompeo gli condonò la colpa, e la condonò poi a tutti gli altri cittadini.

Sentendo quindi che i suoi soldati nel marciare commettevano disordini, improntò il suo suggello sulle loro spade; e veniva severamente punito chiunque non ne conservasse intatta l’impronta.

-

(traduzione di Annamaria Rindi)

.

ree

.

.

Testo greco spiegato:

.

[1] ἐκ τούτου Σικελίαν ἠγγέλλετο Περπέννας αὑτῷ κρατύνεσθαι καὶ τοῖς περιοῦσιν ἔτι τῆς ἐναντίας στάσεως ὁρμητήριον παρέχειν τὴν νῆσον, αἰωρουμένου καὶ Κάρβωνος αὐτόθι ναυτικῷ καὶ Δομετίου Λιβύῃ προσπεπτωκότος, ἄλλων τε πολλῶν ἐπέκεινα μεγάλων ὠθουμένων φυγάδων, ὅσοι τὰς προγραφὰς ἔφθησαν ἀποδράντες.

DOPO QUESTA COSA (ἐκ τούτου) PERPENNA GLI FU ANNUNCIATO CONQUISTARE LA SICILIA/GLI VENNE ANNUNCIATO CHE PERPENNA AVEVA CONQUISTATO LA SICILIA (ἠγγέλλετο Περπέννας αὑτῷ κρατύνεσθαι Σικελίαν) E FORNIRE/CHE FORNIVA A QUELLI CHE STAVANO ATTORNO/CHE ADERIVANO ALLA FAZIONE OPPOSTA (καὶ τοῖς περιοῦσιν ἔτι τῆς ἐναντίας στάσεως παρέχειν) L’ISOLA COME RIFUGIO (ὁρμητήριον τὴν νῆσον), AGGIRANDOSI ANCHE CARBONE LÀ CON LA FLOTTA NAVALE (αἰωρουμένου* καὶ Κάρβωνος αὐτόθι ναυτικῷ) E DOMEZIO AVENDO ASSALTATO LA LIBIA/AFRICA (καὶ Δομετίου Λιβύῃ προσπεπτωκότος**) E MOLTI FUGGIASCHI GRANDI/IMPORTANTI ESSENDO RESPINTI (LÌ…) (ἄλλων τε πολλῶν μεγάλων ὠθουμένων*** φυγάδων) PRIMA/IN PRECEDENZA (ἐπέκεινα) I QUALI PRECEDETTERO CORRENDO VIA/FUGGENDO LE PROSCRIZIONI (ὅσοι τὰς προγραφὰς ἔφθησαν**** ἀποδράντες*****).

* αἰωρουμένου: partic. genit. sing. masch. medio presente di αἰωρέω: vago; mi aggiro

** προσπεπτωκότος: partic. genit. sing. masch. attivo perfetto di προσπίπτω: cado su, assalto

*** ὠθουμένων: partic. genit. plur. masch. passivo presente di ὠθέω: spingo, caccio via

**** ἔφθησαν: 3^ plurale indic. attivo aoristo di φθάνω: giungo prima, anticipo

***** ἀποδράντες: partic. nomin. masch. plurale aoristo attivo di ἀποτρέχω: corro via, scappo

---

ἐπὶ τούτους Πομπήϊος ἀπεστάλη μετὰ πολλῆς δυνάμεως.

CONTRO QUESTI POMPEO FU MANDATO CON UNA GRANDE FORZA/ESERCITO (ἐπὶ τούτους Πομπήϊος ἀπεστάλη* μετὰ πολλῆς δυνάμεως).

* ἀπεστάλη: 3^ pers. sing. indic. aoristo passivo di ἀποστέλλω: mando via, invio presso

---

[2] καὶ Περπέννας μὲν εὐθὺς αὐτῷ Σικελίας ἐξέστη, τὰς δὲ πόλεις ἀνελάμβανε τετρυχωμένας καὶ φιλανθρώπως πάσαις ἐχρῆτο πλὴν Μαμερτίνων τῶν ἐν Μεσσήνῃ, παραιτουμένων γὰρ αὐτοῦ τὸ βῆμα καὶ τὴν δικαιοδοσίαν ὡς νόμῳ παλαιῷ Ῥωμαίων ἀπειρημένα, ‘οὐ παύσεσθε,’ εἶπεν, ‘ ἡμῖν ὑπεζωσμένοις ξίφη νόμους ἀναγινώσκοντες;’

E PERPENNA DA UNA PARTE SUBITO LASCIÒ A LUI LA SICILIA (καὶ Περπέννας μὲν εὐθὺς αὐτῷ Σικελίας ἐξέστη), DALL’ALTRA (POMPEO…) RISOLLEVÒ LE CITTÀ ROVINATE/DISTRUTTE (τὰς δὲ πόλεις ἀνελάμβανε τετρυχωμένας) E TRATTÒ FILANTROPICAMENTE TUTTE (QUESTE CITTÀ…) TRANNE I MAMERTINI A MESSINA (καὶ φιλανθρώπως πάσαις ἐχρῆτο πλὴν Μαμερτίνων τῶν ἐν Μεσσήνῃ), I QUALI SCANSAVANO INFATTI IL SUO TRIBUNALE E GIUDIZIO (παραιτουμένων γὰρ αὐτοῦ τὸ βῆμα καὶ τὴν δικαιοδοσίαν) SECONDO/IN NOME DELLE COSE DECISE NELL’ANTICA LEGGE DEI ROMANI (ὡς νόμῳ παλαιῷ Ῥωμαίων ἀπειρημένα), “NON DESISTERETE” DISSE “DI RICORDARE LE LEGGI (οὐ παύσεσθε,’ εἶπεν, ‘νόμους ἀναγινώσκοντες;) A NOI CHE ABBIAMO CINTO/PORTIAMO LA SPADA (ἡμῖν ὑπεζωσμένοις ξίφη)?”

---

[3] ἔδοξε δὲ καὶ ταῖς Κάρβωνος οὐκ ἀνθρωπίνως ἐνυβρίσαι συμφοραῖς.

PAREVA ANCHE CHE (POMPEO…) INSUPERBISSE NON UMANAMENTE PER LE DISGRAZIE DI CARBONE (ἔδοξε δὲ καὶ ταῖς Κάρβωνος οὐκ ἀνθρωπίνως ἐνυβρίσαι συμφοραῖς).

---

εἰ γὰρ ἦν ἀναγκαῖον αὐτόν, ὥσπερ ἦν ἴσως, ἀνελεῖν, εὐθὺς ἔδει λαβόντα, καὶ τοῦ κελεύσαντος ἂν ἦν τὸ ἔργον.

SE INFATTI ERA COSA NECESSARIA CHE EGLI (εἰ γὰρ ἦν ἀναγκαῖον αὐτόν...), COME ERA EQUAMENTE/COME DOVEVA ACCADERE (ὥσπερ ἦν ἴσως), (LO…) UCCIDESSE (…ἀνελεῖν), SUBITO ERA NECESSARIO (CHE LO FACESSE…) DOPO AVERLO PRESO/CATTURATO (εὐθὺς ἔδει λαβόντα), E DELL’ORDINANTE/DI COLUI CHE LO AVEVA ORDINATO SAREBBE STATA L’OPERA/LA RESPONSABILITÀ (καὶ τοῦ κελεύσαντος ἂν ἦν τὸ ἔργον).

---

ὁ δὲ δέσμιον προαγαγὼν ἄνδρα Ῥωμαῖον τρὶς ὑπατεύσαντα καὶ πρὸ τοῦ βήματος στήσας καθεζόμενος αὐτὸς ἀνέκρινεν, ἀχθομένων καὶ βαρυνομένων τῶν παρόντων: εἶτα ἐκέλευσεν ἀπαγαγόντας ἀνελεῖν.

E QUELLO AVENDO TRASCINATO INNANZI INCATENATO UN UOMO CHE TRE VOLTE ERA STATO CONSOLE (ὁ δὲ δέσμιον προαγαγὼν ἄνδρα Ῥωμαῖον τρὶς ὑπατεύσαντα) E ESSENDOSI POSTO DAVANTI ALLA TRIBUNA SEDUTO, EGLI DELIBERÒ (καὶ πρὸ τοῦ βήματος στήσας καθεζόμενος, αὐτὸς ἀνέκρινεν), MENTRE I PRESENTI SI AGITAVANO ED ERANO TURBATI (ἀχθομένων καὶ βαρυνομένων τῶν παρόντων); IN SEGUITO ORDINÒ DI UCCIDERE I CONDOTTI/I PRIGIONIERI (εἶτα ἐκέλευσεν ἀπαγαγόντας ἀνελεῖν).

---

[4] ἀπαχθέντα μέντοι φασὶν αὐτόν, ὡς εἶδεν ἑλκόμενον ἤδη τὸ ξίφος, δεῖσθαι τόπον αὑτῷ καὶ χρόνον βραχύν, ὡς ὑπὸ κοιλίας ἐνοχλουμένῳ, παρασχεῖν.

DICONO INOLTRE (μέντοι φασὶν) CHE EGLI ESSENDO STATO CONDOTTO, QUANDO VIDE GIÀ SGUAINATO IL PUGNALE (ἀπαχθέντα αὐτόν, ὡς εἶδεν ἑλκόμενον ἤδη τὸ ξίφος), MOSTRASSE/MANIFESTASSE DI AVERE BISOGNO PER SE STESSO (παρασχεῖν δεῖσθαι αὑτῷ) DI UN LUOGO E DI UN BREVE TEMPO (τόπον καὶ χρόνον βραχύν), IN QUANTO SOFFERENTE NEL VENTRE/PER I DOLORI AL VENTRE (ὡς ὑπὸ κοιλίας ἐνοχλουμένῳ).

---

Γάϊος δὲ Ὄππιος ὁ Καίσαρος ἑταῖρος ἀπανθρώπως φησὶ καὶ Κοΐντῳ Οὐαλλερίῳ χρήσασθαι τὸν Πομπήϊον.

GAIO OPPIO IL COMPAGNO DI CESARE DICE ANCHE (Γάϊος δὲ Ὄππιος ὁ Καίσαρος ἑταῖρος φησὶ καὶ) CHE POMPEO TRATTÒ INUMANAMENTE QUINTO VALERIO (ἀπανθρώπως Κοΐντῳ Οὐαλλερίῳ χρήσασθαι τὸν Πομπήϊον).

---

ἐπιστάμενον γὰρ ὡς ἔστι φιλολόγος ἀνὴρ καὶ φιλομαθὴς ἐν ὀλίγοις ὁ Οὐαλλέριος, ὡς ἤχθη πρὸς αὐτόν, ἐπισπασάμενον καὶ συμπεριπατήσαντα καὶ πυθόμενον ὧν ἔχρῃζε καὶ μαθόντα, προστάξαι τοῖς ὑπηρέταις εὐθὺς ἀνελεῖν ἀπαγαγόντας.

INFATTI (DICE CHE…), SAPENDO CHE VALERIO È/ERA UN UOMO LETTERATO E AMANTE DELLA CONOSCENZA TRA POCHI/COME POCHI (ἐπιστάμενον γὰρ ὡς ἔστι φιλολόγος ἀνὴρ καὶ φιλομαθὴς ἐν ὀλίγοις ὁ Οὐαλλέριος), QUANDO FU CONDOTTO DAVANTI A QUELLO/LUI (ὡς ἤχθη πρὸς αὐτόν), AVENDOLO ATTIRATO A SÉ E AVENDO PASSEGGIATO CON LUI (ἐπισπασάμενον καὶ συμπεριπατήσαντα) E AVENDO(GLI) CHIESTO LE COSE CHE DESIDERAVA E AVENDO(LE) IMPARATE (καὶ πυθόμενον ὧν ἔχρῃζε καὶ μαθόντα), ORDINÒ AI SOTTOPOSTI SUBITO DI UCCIDERE COLORO CHE ERANO STATI CONDOTTI/I PRIGIONIERI (προστάξαι τοῖς ὑπηρέταις εὐθὺς ἀνελεῖν ἀπαγαγόντας).

---

[5] ἀλλ᾽ Ὀππίῳ μέν, ὅταν περὶ τῶν Καίσαρος πολεμίων ἢ φίλων διαλέγηται, σφόδρα δεῖ πιστεύειν μετὰ εὐλαβείας: Πομπήϊος δὲ τοὺς μὲν ἐν δόξῃ μάλιστα τῶν Σύλλα πολεμίων καὶ φανερῶς ἁλισκομένους ἀναγκαίως ἐκόλαζε, τῶν δ᾽ ἄλλων ὅσους ἐξῆν περιεώρα λανθάνοντας, ἐνίους δὲ καὶ συνεξέπεμπε.

DA UNA PARTE (μέν) TUTTAVIA A OPPIO, QUALORA PARLI DEI NEMICI I AMICI DI CESARE, BISOGNA ASSOLUTAMENTE CREDERE CON CAUTELA (ἀλλ᾽ Ὀππίῳ, ὅταν περὶ τῶν Καίσαρος πολεμίων ἢ φίλων διαλέγηται, σφόδρα δεῖ πιστεύειν μετὰ εὐλαβείας); DALL’ALTRA SECONDO L’OPINIONE (COMUNEMENTE ACCETTATA...) (δὲ ἐν δόξῃ) POMPEO DEI NEMICI PIÙ FORTI DI SILLA (Πομπήϊος τῶν μάλιστα Σύλλα πολεμίων) E CHIARAMENTE (TALI...) (καὶ φανερῶς) PUNIVA NECESSARIAMENTE QUELLI SORPRESI/STATI CATTURATI (τοὺς ἁλισκομένους ἀναγκαίως ἐκόλαζε), MA DEGLI ALTRI CHE ERA POSSIBILE (NON PUNIRE...)/PER CUI ERA POSSIBILE (τῶν δ᾽ ἄλλων ὅσους ἐξῆν) GUARDAVA INTORNO/SI VOLTAVA DALL’ALTRA PARTE (περιεώρα*) MENTRE SI NASCONDEVANO/LASCIANDO CHE SI NASCONDESSERO (λανθάνοντας), ALTRI POI ANCHE/PERSINO (LI…) MANDAVA VIA (ἐνίους δὲ καὶ συνεξέπεμπε).

* περιεώρα: 3^ sing. indic. imperfetto attivo da περιοράω: mi guardo attorno, distolgo l’attenzione

---

[6] τὴν δὲ Ἱμεραίων πόλιν ἐγνωκότος αὐτοῦ κολάζειν γενομένην μετὰ τῶν πολεμίων, Σθένις ὁ δημαγωγὸς αἰτησάμενος λόγον οὐκ ἔφη δίκαια ποιήσειν τὸν Πομπήϊον, ἐὰν τὸν αἴτιον ἀφεὶς ἀπολέσῃ τοὺς μηδὲν ἀδικοῦντας.

EGLI/POMPEO AVENDO COMPRESO/DECISO DI PUNIRE LA CITTÀ DI IMERA (τὴν δὲ Ἱμεραίων πόλιν ἐγνωκότος αὐτοῦ κολάζειν) CHE ERA STATA CON/TRA I NEMICI (γενομένην μετὰ τῶν πολεμίων), STENIDE IL DEMAGOGO, CHIEDENDO IL DISCORSO/LA PAROLA (Σθένις ὁ δημαγωγὸς αἰτησάμενος λόγον), DISSE CHE POMPEO NON FARÀ/AVREBBE FATTO COSE GIUSTE (ἔφη οὐκ δίκαια ποιήσειν τὸν Πομπήϊον) QUALORA, DOPO AVER MANDATO VIA/SCAGIONATO IL COLPEVOLE (ἐὰν τὸν αἴτιον ἀφεὶς*), DISTRUGGESSE COLORO CHE IN NULLA AVEVANO COMMESSO REATO (ἀπολέσῃ τοὺς μηδὲν ἀδικοῦντας).

* ἀφεὶς: partic. nomin. masch. singol. aoristo attivo di ἀφίημι: mando via, scagiono

---

ἐρομένου δὲ ἐκείνου τίνα λέγει τὸν αἴτιον, ἑαυτὸν ὁ Σθένις ἔφη, τοὺς μὲν φίλους πείσαντα τῶν πολιτῶν, τοὺς δ᾽ ἐχθροὺς βιασάμενον.

QUELLO/POMPEO CHIEDENDO CHI DICEVA (FOSSE…) IL COLPEVOLE (ἐρομένου δὲ ἐκείνου τίνα λέγει τὸν αἴτιον), STENIDE DISSE SE STESSO (ἑαυτὸν ὁ Σθένις ἔφη), AVENDO CONVINTO GLI AMICI TRA I CITTADINI E I NEMICI AVENDO COSTRETTO CON LA FORZA (τοὺς μὲν φίλους πείσαντα τῶν πολιτῶν, τοὺς δ᾽ ἐχθροὺς βιασάμενον).

---

[7] ἀγασθεὶς οὖν τὴν παρρησίαν καὶ τὸ φρόνημα τοῦ ἀνδρὸς ὁ Πομπήϊος ἀφῆκε τῆς αἰτίας πρῶτον ἐκεῖνον, εἶτα τοὺς ἄλλους ἅπαντας, ἀκούων δὲ τοὺς στρατιώτας ἐν ταῖς ὁδοιπορίαις ἀτακτεῖν, σφραγῖδα ταῖς μαχαίραις αὐτῶν ἐπέβαλεν, ἣν ὁ μὴ φυλάξας ἐκολάζετο.

AVENDO AMMIRATO LA FRANCHEZZA E LA SAGGEZZA DELL’UOMO (=STENIDE) (ἀγασθεὶς* οὖν τὴν παρρησίαν καὶ τὸ φρόνημα τοῦ ἀνδρὸς) POMPEO LO LIBERÒ/AFFRANCÒ DALL’ACCUSA IN PRIMO LUOGO (ὁ Πομπήϊος ἀφῆκε τῆς αἰτίας πρῶτον ἐκεῖνον), IN SEGUITO (AFFRANCÒ…) ANCHE TUTTI GLI ALTRI (εἶτα τοὺς ἄλλους ἅπαντας). E AVENDO UDITO CHE I SOLDATI NON OBBEDIVANO GLI ORDINI NELLE MARCE (ἀκούων δὲ τοὺς στρατιώτας ἐν ταῖς ὁδοιπορίαις ἀτακτεῖν), MISE UN SIGILLO ALLE ARMI DI QUELLI (σφραγῖδα ταῖς μαχαίραις αὐτῶν ἐπέβαλεν), IL NON CUSTODENTE IL QUALE (ἣν ὁ μὴ φυλάξας) ERA PUNITO (ἐκολάζετο)/E PUNIVA COLORO CHE LO CANCELLAVANO (ἣν ὁ μὴ φυλάξας ἐκολάζετο).

* ἀγασθεὶς: partic. nomin. masch. singol. aoristo forma passiva (ma con senso attivo) di ἄγαμαι: ammiro

---



 
 
 

Commenti


3771916210

  • facebook
  • twitter
  • linkedin

©2018 by Latino e Greco (versioni e teoria). Proudly created with Wix.com

bottom of page